تاملی در کارآمدی تضمین های حاکمیت قانون در قوه مجریه ایران و انگلستان

نوع مقاله : مطالعه موردی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شیراز/ حقوق عمومی

2 دانش آموخته دانشگاه شیراز

چکیده

ایده حاکمیت قانون، به معنای حکومت براساس قانون و تساوی همه اشخاص در برابر قوانین می‌باشد. تحقق این آرمان در قوه مجریه، به منظور جلوگیری از خودسری‌های کارگزاران اجرایی و اداری اهمیتی خاص دارد، اما تضمین این ایده در عمل، به وسیله ابزار‌های کنترلی ویژه‌ای انجام می‌پذیرد. هدف این مقاله بررسی ابزار‌های نظارتی یاد‌شده، در دو کشور انگلستان و ایران و روشن‌ساختن نقاط قوت و ضعف آن‌ها می‌باشد.
ایده تفکیک قوا و تأثیر آن بر نظارت‌های سیاسی قوه مقننه بر قوه مجریه، می‌تواند در مهار‌کردن قدرت قوه مجریه نقشی مثبت ایفا نماید. در انگلستان شیوه اختلاط قوا و نظام اکثریتی این کشور باعث شده است تا به عقیده بسیاری از اندیشمندان، پارلمان به صورت ابزاری در خدمت کابینه در بیاید. در مقابل، در ایران مجلس شورای اسلامی از ابزار‌هایی درخور توجه در زمینه تأثیر‌گذاری بر قوه مجریه برخوردار است.
همچنین، دادگاه عالی انگلستان و دیوان عدالت اداری در ایران، از طریق نظارت قضایی نقشی مهم را در تضمین حاکمیت قانون در ارتباط با مأموران و نهاد‌های اداری بازی می‌کنند. اما انتظار می‌رود در کشور ما نیز، مقنن در جهت تقویت و توسعه صلاحیت‌های دیوان عدالت اداری گام بردارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A reflection about the effectiveness of the measures to ensure the rule of law in the executive branch of Iran and the United Kingdom

چکیده [English]

The idea of the rule of law means that government must be exercised according to the law and the equality of all individuals before the laws. The realization of this ideal in the executive branch to prevent the arbitrary actions of the executive and administrative officials is very important, but the realization of this idea in practice is carried out by some special control measures. The purpose of this paper is to review these aforementioned control measures in both the UK and Iran and to show their strengths and weaknesses. The idea of separation of powers and its impact on the political control of the legislature over the executive branch can play a constructive role to control the power of the executive. In the UK, the mix of powers and the majority system of the country has led many scholars to see the parliament as a tool in the service of the Cabinet. In contrast, in Iran, the Islamic Consultative Assembly has significant tools in order to influence the executive branch. Also, the Supreme Court of UK and the Administrative Court of Justice in Iran, play an important role in ensuring the rule of law through judicial review in relation to administrative institutions and the officials. But it is expected in our country that the legislator takes steps in order to strengthen and expand the competencies of the Administrative Court of Justice.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rule of law
  • the executive branch
  • Control
  • Iran
  • United Kingdom
امامی، محمد، سید‌مجتبی واعظی و مهستی سلیمانی؛ ضوابط دعاوی قابل طرح در دیوان عدالت اداری؛ نشر میزان، 1391.
امامی، محمد و کورش استوار‌سنگری؛ حقوق اداری؛ جلد اول، نشر میزان، چاپ دوم، 1388.
بارنت، اریک؛ مقدمه‌ای بر حقوق اساسی؛ ترجمه عباس کدخدایی؛ تهران: نشر میزان، چاپ اول، 1382.
صفایی، سیدحسین وحبیب الله رحیمی،؛ مسوولیت مدنی، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم، 1391.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر؛ حقوق اداری؛ تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم، 1376.
قاضی، ابوالفضل؛ حقوق اساسی و نهاد‌های سیاسی: مبانی و کلیات؛ جلد اول، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، 1368.
کاسس، سابینو؛ شکل گیری حقوق اداری (مطالعه تاریخی-تطبیقی حقوق اداری انگلستان و فرانسه)، ترجمه سید مجتبی واعظی، نشر شهرداد، 1392
گرجی، علی اکبر؛ حاکمیت قانون و محدودیت‌های حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری؛ نشریه حقوق اساسی، سال پنجم، شماره نهم، تابستان 1387.
محمودی، جواد؛ نظارت قضایی بر مقررات دولتی در انگلستان و فرانسه؛ تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول، 1390.
معاونت حقوقی ریاست جمهوری، مرزهای تقنین و اجرا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران:انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، 1389
موسی‌زاده، رضا؛ حقوق اداری یک و دو: (کلیات و ایران)؛ تهران: انتشارات میزان، چاپ دهم، 1387.
واعظی، سید مجتبی، عمل حاکمیت در حقوق اداری ایران، مجله مطالعات حقوقی، دانشگاه شیراز، شماره دوم، 1394.
واعظی، سید مجتبی، گستره مفهومی قوه مجریه در حقوق اساسی ایران، در "مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران"، انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، 1392
هاشمی، سید‌محمد؛ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهاد‌های سیاسی؛ جلد دوم، تهران: انتشارات دادگستر، چاپ پنجم، 1386.
هداوند، مهدی؛ حقوق اداری تطبیقی؛ جلد اول و دوم، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول، 1389.
هریسی‌نژاد، کمال الدین؛ حقوق اساسی تطبیقی: (نظام‌های پارلمانی، ریاستی، مختلط و اقتدار‌گرا)؛ انتشارات آیدین، چاپ دوم، 1390.